ऎतरेयोपनिषत्
स्वामि सच्चिदानन्देन्द्र सरस्वति, श्री
संस्करण 1 | pp 1 - 228 | 2008
प्रथमः भागः — ऐतरेयद्वितीयारण्यके अध्यायाः १, २, ३
- प्रथमोऽध्यायः
प्रथमः खण्डः — आत्मज्ञानमाहात्म्यम्-अप्रमत्तैः आत्मज्ञानाय प्रयतितव्यम्-आत्मज्ञानानधिकारिणः-तिस्त्रः प्रजाः कर्मणः ज्ञानात् च प्रच्युताः-पूर्वमन्त्रस्यैव विवरणम् - पृष्ठानि- द्वितीयः खण्डः — लोकत्रयस्य उक्थत्वम्-इत्यधिदैवतमथाध्यात्मम्-पुरुषस्य आध्यात्मिकं उक्थत्वम्-अशीतिरूपान्नस्य व्याख्यानम्-जगतोऽन्नान्नादरूपत्वम्
- तृतीयः खण्डः — सृष्टेः पुरुषस्य रेतोरूपत्वम्-पुरुषस्य अन्नमयत्वम्-अन्नमयज्ञानफलम्
- चतुर्थः खण्डः — लोकप्राणस्य अत्तृत्वम्-प्राणाब्रह्मणः ऊरुशब्दवाच्यत्वम्-प्राणब्रह्मणः उदरत्वम्-प्राणव्रह्मणः उरस्त्वम्-उदरे हृदये प्राणब्रह्मदृष्टिः-प्राणस्य शिरस्त्वम्-उक्थशबद-निमित्तत्वम्प्राणस्यैव उक्थत्वं नेतरेन्द्रियाणाम्-प्रकारान्तरेण प्राणस्य उक्थत्वम्-प्राणम् उक्थमुपासीत-प्राणस्य सर्वात्मत्वम्
- पञ्चमः खण्डः — प्राणस्य कालात्मत्वम्-प्राणस्य देवात्मत्वम्-प्राणविदः सर्वात्मत्वम्-प्राणोपासकस्य ऐशवर्यम्-प्राणस्य सत्यशब्दवाच्यत्वम्-प्राणविदः माहात्म्यम्
- षष्ठः खण्डः — प्राणस्य वाक्तन्तिः नामदामेत्युपासनम्-उपासनस्य फलम्-प्राणस्य बृहतीरूपेण छन्दोव्यापकत्वम्-उपासनस्य फलम्-प्राणस्य माहात्म्यम्-प्राणस्य व्यापकत्वम्-प्राणस्य सर्वाधारत्वम्
- सप्तमः खण्डः — पुरुषस्य विभूतयः-प्राणस्य वाचः पृथिव्यग्निरूपत्वम्-प्राणस्य घ्राणेन वाय्वन्तरिक्षरूपत्वम्-प्राणस्य चक्षुषा द्युलोकादित्यरूपत्वम्-प्राणस्य श्रोत्रस्य दिक्चन्द्रमस्त्वम्-प्राणस्य मनसा अब्वरुणरूपत्वम्
- अष्टमः खण्डः — जगतः अब्भूयस्त्वं प्राणविभूतिश्च-प्राणस्य भूतिरूपेणोपासनम्-प्राणस्य अमृतत्वोपासनम्
- द्वितीयोऽध्यायः
- प्रथमः खण्डः — प्राणस्य शतर्चित्वम्-प्राण एव गृत्समदः-प्राणः विश्वामित्रः-प्राणः वामदेवः-प्राणोऽत्रिः
- द्वितीयः खण्डः — प्राणः भरद्वाजः-प्राणो वसिष्ठः-प्राणः प्रागथाः-प्राणः पावमान्यः-प्राणस्य महासूक्तक्षुद्रसूक्तत्वम्-प्राणः सूक्तम्-प्राणः ॠक्-प्राणोऽर्धर्चः-प्राणः पदम्-प्राणोऽक्षरम्
- तृतीयः खण्डः — तिस्त्रः तृचाशीतयः प्राणस्य अन्नम्-प्राणस्य सर्वात्मत्वम्
- चतुर्थः खण्डः — बृहतीसहस्त्रस्य शरीरादिसम्पादनम्-बृहती सहस्त्रस्य पुरुषायुष्ट्वम्-प्राणबृहतीसहस्त्रसम्बन्धः-प्राणस्य सूर्यात्मत्वम्
- तृतीयोऽध्यायः
- प्रथमः खण्डः — प्राणस्योक्थस्य पञ्चविधत्वम्-पञ्चविधे उक्थे उअन्नान्नादरूपत्वम्-अन्नान्नादोपासनफलम्-अन्नादेषु पुरुषस्य श्रैष्ट्यम्
- द्वितीयः खण्डः — पुरुषे आत्मविभूतिः आविस्तरा-आविस्तरत्वस्य विवरणम्-प्राणभृत्सु आविस्तरत्वम्-पुरुषस्य आविस्तरत्वम्
- तृतीयः खण्डः — पुरुषस्य समुद्रत्वम्-पुरुषस्य पञ्चविधत्वम्-वायोः पञ्चविधत्वम्-यज्ञस्य पञ्चविधत्वम्
- चतुर्थः खण्डः — यज्ञे यज्ञं प्रतिष्ठितम्-उक्थस्य पञ्चविधत्वम्-राजानि साम्नि पञ्चविधत्वम्-बृहतीसहस्त्रं पञ्चविधम्-बृहतीसहस्त्रविवरणम्
- पञ्चमः खण्डः — बृहतीसहस्त्रसंपादने पक्षान्तरम्-बृहतीसहस्त्रमेव संपादयेत्
- षष्ठः खण्डः — बृहतीसहस्त्रस्य वाचः व्यापकत्वम्-महदुक्थं पञ्चविधम्-सत्यकथनस्य अनृतकथनस्य च फलम्-ब्रह्मणो ओंकारवाचकत्वम्-अदातुः अनृतवादिनो फलम्-वाचः महिमा-वाचः प्राणरूपत्वम्
- सप्तमः खण्डः — इन्द्रस्य प्राणस्य लोके मिथुनरूपत्वम्
- अष्टमः खण्डः — प्राणस्य पञ्चविधस्य व्यापकत्वम्-प्राणस्य ऐश्वर्यम्-प्राणे सर्वमाश्रितम्-प्राणोपासकस्य विभूतिः-प्राणस्य अहंनामत्वम्-बृहतीसहस्त्रेण पुरुषायुषः प्राप्तिः-शरीररथे प्राणः स्वामी-जीवरथवर्णनम्
- ऐतरेयोपनिषत्सारः
- मन्त्राणामनुक्रमणिका
- भाष्यस्थमुख्यशब्दसूची
- द्वितीयः भागः — ऐतरेयद्वितीयारण्यके अध्यायाः ४, ५, ६
- उपक्रमणिका, आङ्ग्लभाषामयी
- भूमिका
- संकेताक्षरविवरणम्
- अवतरणिकाभाष्यम्
- प्रथमोऽध्यायः
- प्रथमः खण्डः — (लोकलोकपालानां सृष्टिः) — व्याकृताव्याकृतयोः तारतम्यम्-अद्वितीयात्मनः सृष्टिः-अद्वितीयात्मन् ईक्षणम्-लोकानां सृष्टिः-लोकपालानां सृष्ट्यर्थं विराजः सृष्टिः - विराट्पुरुषद्देवतानामुत्पत्तिः
- द्वितीयः खण्डः — (देवतानां संसारबन्धः) — संसारस्य वर्णनम्-देवताप्ययेनापि न मुक्तिः-देवातानामशनायापिपासाभ्यां पीडा-देवातानां योग्यमधिष्ठानम्-देवातानामशनायापिपासयोश्च नित्यः संबन्धः ।।
- तृतीयः खण्डः — (अन्नस्य सृष्टिः, सृष्टौ आत्मनः प्रवेशः) — देवताभ्योऽन्नस्य सृष्टिः-अन्नस्य पलायन्म्, तद्ग्रहणे प्रयत्नः-अन्नस्य ग्रहणम्-सृष्टौ प्रवेशः कर्तव्य इत्यात्मन् ईक्षणम्-आत्मनः शरीरप्रवेशः-आत्मनस्त्रय आवसथाः-ब्रह्मसाक्षात्कारः ।।
- प्रथमाध्यायतात्पर्यविषये चर्चा — सृष्टिप्रवेशश्रुतेरेकात्मज्ञाने तात्पर्यम्-प्रवेशश्रुतिरर्थवादः-आक्षेपः - एकात्मज्ञानं प्रमाणविरुद्धम्-सिद्धान्तः-आत्मा न प्रत्यक्षस्यानुमानस्य वा विषयः-आत्मनः श्रोतृत्वादिधर्माणां विषये शङ्का-श्रोतृत्वादयो नात्मनः कादाचित्का धर्माः-आत्मविषये भ्रान्तेः कारणम्-अन्नस्य सृष्टिः, सृष्टौ आत्मनः प्रवेशः-आत्मवेदनप्रकारः ।।
- द्वितीयोऽध्यायः
- तृतीयोऽध्यायः
- ऐतरेयोपनिषत् सारः
- मंत्रानुक्रमणिका
- भाष्यस्थमुख्यशब्दसूची
| Visitors |
|---|
